Overwin de paniek – eer ze begint

Veiligheidsaspekten – deel 9

D 20 MAART 2016     H 21:22     A KAREL VANLAUWE    

Een paniektoestand onder water is en blijft de hoofdoorzaak van levensbedreigende ongevallen bij duikers. 

Volg deze tips om paniek te voorkomen.

Via studie van DAN-ongevallenaangiftes werd het mij duidelijk dat meer dan de helft van de gevorderde duikers ervaring hebben met een paniek- of bijna-paniek-toestand tijdens het duiken.

Experts in duikgeneeskunde over de hele wereld zijn het eens dat paniek de hoofdoorzaak is van dodelijke duikongevallen. Als we paniek omschrijven als een irrationele geestestoestand dan klopt dit met de bevindingen uit ongevalsaangiftes ; duikers die naar het oppervlak « vliegen », duikers die lucht weigeren en zelfs niet gered willen worden, duikers die dood teruggevonden worden met lood AAN en MET lucht in hun flessen. Andere verschijnselen die dikwijls beschreven worden zijn gevoelens van intense angst, desoriëntatie en snelle hartslag.

Paniek kunnen vermijden begint met het besef dat de voorzichtige duikers met goed onderhouden kwaliteitsmateriaal, die duiken volgens hun ervaring en regelmatig trainen, zelden een dodelijk ongeval of kleiner letsel tegenkomen !

Hoe overwinnen wij de paniek ?

Hiervoor bestaan er een aantal simpele doch dikwijls verwaarloosde tips.

• Zorg dat je goed opgeleid wordt

Neem een lespakket dat voldoende tijd in beslag neemt om duiktechnieken onder de knie te krijgen in plaats van een stoomcursus die alles in 1 week perst (of minder). Het is ook essentieel dat je je goed voelt bij de instructeurs die je opleiden; dit geldt ook voor de buddy waarmee je gaat duiken.

• Verzorg je conditie

Dit betekent niet alleen door fysieke training doch ook door voldoende te rusten voor een duik en goed te eten. Het is nergens goed voor om vermoeid en zwaar ademend in het water te stappen terwijl je lichaam zijn eigen reserves moet aanspreken om je temperatuur op peil te houden. Duiken met een verkoudheid of een andere aandoening is om problemen vragen.

• Stel je de duik voor

Luister naar de briefing en tracht je al een idee te geven van de duik die je te wachten staat, voor je in het water springt.

• Als je vragen hebt, stel ze

Een duikleider zijn ervaring en kennis kunnen helpen om twijfels en angsten weg te werken.

• Oefen je ademhaling

Leer rustig en goed te ademen voor voldoende ventilatie. Doe dit voor je in het water springt.

• Controleer je materiaal

Zorg ervoor dat jouw materiaal in orde is en controleer ook dat van je buddy. Materiaaldefecten trainen in het zwembad is zinvol doch voorkomen is beter dan genezen.

Tip :

Als je nu ervaring hebt met paniek onder water of niet, de basistechnieken van stressbeheersing en stresscontrole leren is een goed idee voor elke duiker.

Er bestaat een boek dat de factoren onderzoekt die stress en dientegevolge ongevallen veroorzaken bij duikers. Dit boek beschrijft ook technieken om paniek te herkennen en te controleren tijdens het duiken.« Stress and Performance in Diving » van Arthur Bachzack and Glen Egstrom. Je kan het bestellen via de Best Publishing’s website (www.diveweb.com/best of www.amazon.com)
Signalen die aangeven dat je buddy wel eens zou kunnen panikeren.

Als duikers brengen we ons eigenlijk bewust in een positie die mogelijk paniek kan veroorzaken. Dit is niet erg zolang we goed voorbereid zijn om goed te reageren op defecten en problemen, die zich onder water kunnen voordoen. In deze situatie is het beste afweermechanisme de mogelijkheid om de tekenen van paniek te herkennen bij onszelf of onze buddy en actie te ondernemen voor de paniek ons volledig overdondert.

• Tekenen voor het duiken

• Overdreven verbaliteit
  Dit kan zich uiten in nerveus getater, opschepperig gedrag, een schelle lach of overdreven irriteerbaarheid. Al deze tekens kunnen wijzen op een innerlijke stress of angst

• Steeds herhalen
  Vooral zichtbaar met het materiaal dat steeds weer aangepast en getest wordt. Voortdurend de manometer bekijken, in de bril spuwen, de ontspanner testen, … Dit zijn ook tekens van onzekerheid of angst.

• Moeilijkheden met materiaal
  Angst voor de duik leidt soms tot het vergeten van essentiële dingen i.v.m. het monteren van het duikgerief. Soms wordt het zelfs express gedaan om de duik wat uit te stellen. In elk geval kunnen deze foutjes onder water een probleem worden en al gauw opblazen tot een paniektoestand.

• Overbodige arm- en palmbewegingen aan de oppervlakte
  Een duiker die snel palmt of zwaait met de armen, om zich in het water te houden, ondanks het feit dat hij zijn reddingsvest goed heeft opgeblazen. Dit zal de duiker vermoeien maar ook een toestand van opwinding en angst veroorzaken.

• Tekenen onder water

• Slechtuitbalanceren
  Het niet goed uitbalanceren veroorzaakt niet noodzakelijk paniek. Het is wel zo dat als men slecht is uitgebalanceerd, een klein extra probleem (bvb. een bril die inloopt) minder goed opgevangen kan worden en dat de drempel van paniek sneller bereikt wordt.

• Onnodig herhalend gedrag
  Vooral het continu bekijken van de manometer, het voortdurend klaren van een lege bril zijn tekenen van een onrustig gevoel.

• Afwijken van het duikplan of wegzwemmen van de buddy.
  Het onverwacht wijzigen van de richting, diepte of andere afgesproken dingen voor de duik kunnen erop wijzen dat de duiker gestresseerd is zodat deze afspraken vergeten worden.

• Ruwe of snelle arm- of beenbewegingen
  Een rustige duiker die alles onder controle heeft zie je niet veel bewegen omdat dit alleen maar aanleiding geeft tot extra verbruik en een kortere duik. Iemand die het dus wel doet moet dus extra in de gaten gehouden worden.

• Tekenen die alarmerend zijn

• Contact zoeken en houden
  De afdaallijn niet willen loslaten of de ladder of een vast iets in het water, of het continu vasthouden van de ontspanner. Dit zijn dikwijls tekenen dat de duiker erg angstig is, zeker als hij deze dingen blijft doen ondanks pogingen van de buddy om ze te verhelpen.

• In zichzelf keren
  Een sterk teken van paniek is een duiker die geen tekens teruggeeft of niet reageert op een bepaalde instructie.

• Geestelijke fixatie
  De ogen wijd open en een starende blik. Dit gaat dikwijls samen met het contact zoeken met voorwerpen en het in zichzelf keren. Hier is de paniek vlakbij !

• Plots agressief gedrag
  Dit is paniek van zijn gevaarlijkste kant voor jou en je buddy. Deze personen zijn in staat een redder te verdrinken, een tweede trap uit de mond te trekken of veel erger. Hun krachten zijn groter dan normaal.

Ik zie dat mijn buddy gaat panikeren. Wat Nu ?

Je mag jezelf geen slachtoffer laten worden. Eigen veiligheid komt op de eerste plaats. Je kan alleen helpen als je de situatie zelf onder controle hebt.

Daarom :

Benader het slachtoffer zo dat hij of zij je kan zien maar hou eerst een veilige afstand om de situatie in te schatten. 

Als je denkt dat het veilig is, maak dan fysiek contact en zorg voor evenwicht onder water voor jou en je buddy.

Als je ziet dat het slachtoffer agressief is of wordt hou je beter een veilige afstand zelfs als hij naar je toe komt !

Als je geluk hebt kan je zo een slachtoffer naar de oppervlakte leiden. 

Als je fysiek contact kan maken tracht dan het probleem op te lossen (een verstrengeling, een fles die loskomt of een loodgordel) en je buddy gecontroleerd naar het oppervlak te begeleiden.