De NOB biedt voor alle duikers in Nederland de mogelijkheid om een online zelftest in te vullen.

De verplichte medische keuring voor sportduikers is lange tijd onderwerp geweest van discussie. Vorig jaar gaven de verenigingen groen licht voor het voorstel van de Medische Commissie om de keuring te vervangen door een online zelftest. De NOB stelt deze zelftest sinds 1 mei voor alle Nederlandse duikers beschikbaar. Een zelftest is geen vervanging van medisch advies van een duikerarts. Maar het helpt de duiker wel om te bepalen of advies van een duikerarts nodig is. Na vijftien vragen die de duiker op een computer, tablet of telefoon overal ter wereld kan invullen, volgt een advies op maat. Dit advies kan variëren van “op dit moment geen bezwaar om te duiken” tot “neem contact op met een duikerarts”. Bij het advies wordt altijd een toelichting gegeven. Na het invullen kan de duiker een eigen verklaring downloaden en printen om te laten zien bij de duikschool, duikleider of buddy. De eigen verklaring is opgesteld volgens de CMAS-richtlijnen en beschikbaar in het Nederlands en het Engels – dus overal ter wereld bruikbaar!

Verantwoordelijkheid

‘Het systeem van periodieke verplichte keuringen was niet waterdicht,’ zo verklaart William van Dijk (voorzitter Medische Commissie) de overstap naar de online zelftest. ‘Want je kunt jezelf laten keuren en een paar maanden later kan alles anders zijn in je medische situatie. Bovendien moet de arts het ook doen met wat de duiker hem of haar vertelt. Als een duiker liegt tegen de dokter, dan komt die daar lang niet altijd achter.’ Het gevolg is dat de handtekening van een arts schijnveiligheid oplevert. ‘Verenigingen hadden daar last van,’ vult Thijs Wingelaar (duikerarts en bestuurslid van de NOB) aan. ‘Want instructeurs of duikbegeleiders hadden soms (terechte) twijfels bij de gesteldheid van duikers. Maar ja, als de handtekening van een arts er stond, dan was daarmee de discussie gesloten.’ Precies dat wil de NOB veranderen, zegt Thijs: ‘Duikveiligheid is een zaak van ons allemaal, niet een vinkje dat tussen de duiker en zijn hobby staat. De verantwoordelijkheid ligt bij de duiker zelf.’

Bovendien zat er weinig gezond verstand achter de verplichte keuring, vindt William. ‘Waarom wel een 55-jarige marathonloper keuren, en een 35-jarige niet-sportende roker met overgewicht niet? Voorheen kozen we voor bepaalde normen en grenzen maar inmiddels zijn we een stuk wijzer geworden. Vooral de laatste tien jaar is er veel onderzoek gepubliceerd dat kritisch is over het regelmatig keuren van gezonde mensen. Daarmee was de oude standaard van periodiek keuren van gezonde mensen eigenlijk niet meer houdbaar.’

Wel keuring nieuwe duikers

De online zelftest is openbaar en voor alle duikers te gebruiken. Thijs vertelt: ‘De NOB is een bond voor alle Nederlandse duikers. En duikveiligheid overstijgt club en organisatie, dat gaat ons allemaal aan. Dus we zien graag dat alle duikers de zelftest gaan gebruiken en zich het advies ter harte nemen. Wat de NOB anders doet dan andere grote duikorganisaties, is dat de zelftest niet de enige vorm is van medische screening. De Medische Commissie heeft goed naar de beschikbare wetenschappelijke literatuur gekeken en stelt vast dat een medisch advies van een duikerarts wel heel belangrijk is voor mensen die beginnen met duiken. De belangrijkste reden voor deze eerste keuring is dat we daarmee een duidelijk signaal afgeven aan nieuwe cursisten: duiken is een veilige sport, maar er zijn risico’s. Bij bepaalde medische aandoeningen is dat risico groter dan anders.’ Bij de aanvangskeuring legt de duikerarts ook uit wanneer een duiker weer opnieuw contact moet opnemen met een duikerarts. En hoe de duiker het duiken zo veilig mogelijk maakt als er al medische aandoeningen zijn, bijvoorbeeld door conservatief te duiken. William vult aan: ‘Uiteraard kan het advies ook “nee” zijn. Als bij aanvang van de duiksport al meteen duidelijk is dat iemand met zijn of haar medische beperkingen nooit veilig zal kunnen duiken, dan moeten we daar ook eerlijk over zijn.’

‘Een duiker draagt de verantwoordelijkheid voor een veilige duik niet alleen voor zichzelf maar ook voor zijn of haar buddy.’

De duikmedische zelftest bestaat uit vijftien vragen die zijn afgeleid van het formulier van de Undersea and Hyperbaric Medical Society, zeg maar de Amerikaanse vereniging voor duikgeneeskunde. William: ‘Deze vragenlijst dient al decennia als basis voor soortgelijke vragenlijsten. Wereldwijd komen er heel weinig duikongevallen voor. En van de duikongevallen is slechts een klein deel terug te brengen naar medische onderliggende kwalen als oorzaak. Het zijn doorgaans procedurefouten en paniek die een duikongeval veroorzaken. Maar eerlijk is eerlijk, een fitte duiker heeft bij een procedurefout meer foutmarge dan iemand met overgewicht en een hoge bloeddruk.’

Spiegel

William en Thijs benadrukken dat de zelftest zo betrouwbaar is als de antwoorden die de duiker invult: ‘Een zelftest vraagt eerlijkheid van de duiker, net als bij een duikmedische keuring door een duikerarts. Over bepaalde dingen, gewicht of bloeddruk, kun je lastig liegen bij een arts. Maar als je verzwijgt dat je medicijnen gebruikt voor astma en een goede blaastest voor de longfunctie laat zien, dan krijgt de duikerarts een verkeerd beeld van jouw medische geschiktheid voor het duiken. Bovendien kun je de zelftest doen zo vaak als nodig is. Na een operatie heb je een tijd lang een verhoogd risico op decompressieziekte. Of is de medicatie voor de bloeddruk aangepast, dan kan het risico op vocht in de longen toenemen. Dus het is belangrijk om regelmatig in de duikmedische spiegel te kijken. Deze zelftest helpt bij.’ Bovendien hopen William en Thijs dat de zelftest bij verenigingen en duikbuddy’s het gesprek over duikveiligheid op gang brengt. Ben jij op dit moment fit genoeg om de geplande duik te maken? Zo komt de verantwoordelijkheid voor duikveiligheid nadrukkelijker te liggen bij de individuele duiker en niet bij de club, instructeur of de arts. Thijs: ‘Een duiker draagt de verantwoordelijkheid voor een veilige duik niet alleen voor zichzelf maar ook voor zijn of haar buddy.’

Natuurlijk heeft een medisch advies van een duikerarts altijd meer diepgang dan vijftien vragen in een zelftest. ‘Maar dit instrument helpt een duiker wel bij de afweging om al dan niet contact op te nemen met een duikerarts. Los daarvan, een duikvereniging of -organisatie kan op basis van een eigen risico-inventarisatie verplicht stellen dat hun leden bij deelname aan bepaalde duiken toch een “ouderwetse” duikmedische keuring krijgen. Bijvoorbeeld bij duiken op de Noordzee, of naar grotere dieptes of andere omstandigheden waar de foutmarge kleiner wordt.’ De belangrijke voorwaarde voor een goed duikmedisch advies is dat de duikerarts werkt volgens de normen van het Europese College voor Barogeneeskunde. Deze artsen vind je op de site van de Nederlandse Vereniging voor Duikgeneeskunde: www.duikgeneeskunde.nl.

Duikmedische zelftest doen? www.onderwatersport.org/voor-duikers/medische-keuring

Juridisch

Er is in Nederland geen wettelijke plicht voor sportduikers om zich te laten keuren. Wel voor beroepsduikers. De vragenlijst is om juridische redenen ook niet bedoeld voor sportduikinstructeurs. Dit komt door de wetgeving uit het beroepsduiken – hierover meer in het volgende nummer van Onderwatersport. Natuurlijk kan een sportduikinstructeur de vragenlijst invullen, maar vanwege de juridische achtergrond is het verstandiger dat hij of zij zich laten keuren door een duikerarts. Overigens is de NOB aan het lobbyen in Den Haag om daar verandering in te brengen.

‘De eigen verklaring die aan het eind van de vragenlijst wordt opgeleverd, geeft duikorganisaties voldoende rugdekking in geval van aansprakelijkheid,’ weet Leo Blokland, jurist op het gebied van duiken. ‘Verder staat in de eigen verklaring geen medische informatie en daarmee voldoet hij aan de privacyrichtlijnen. Verenigingen en instructeurs mogen hun leden of deelnemers aan activiteiten om de eigen verklaring vragen, ook aan de waterkant als laatste minuut check. Zelfs als een vereniging de eigen verklaringen wil opslaan, is het document “AVG-proof”. De vereniging moet natuurlijk wel zorgen voor een veilig opslagsysteem.’ De NOB slaat de gegevens die de duiker invult ook niet op. De NOB kan nooit achterhalen wie wanneer welke gegevens invult. Dus als je een keer een verkeerd antwoord invult, of je wilt kijken wat de adviezen zouden zijn als je een bepaalde medische aandoening hebt, vul dan gerust de zelftest een paar keer in. Je wordt er hoe dan ook wijzer van.

De meeste duikers zijn fit genoeg voor een normale funduik. De zelftest helpt bij de afweging of een bezoek aan een duikarts nodig is.

Een duikvereniging of -organisatie kan op basis van een eigen risico-inventarisatie bij deelname aan bepaalde duiken een “ouderwetse” duikmedische keuring verplicht stellen.