Zeeziekte kan een duiktrip behoorlijk verpesten. Er zijn goede medicijnen tegen zeeziekte, maar let op de bijwerkingen.

Een mooi zonnig oord, prachtig koraal en alle tijd van de wereld. Eindelijk ben je op die prachtige duikvakantie waar je al zo lang naar hebt uitgekeken. Eenmaal wat verder uit de kust is die stabiel ogende live-aboard toch wat beweeglijker dan je dacht. En door de deining, de warmte en misschien ook die maaltijd van gisteravond overkomt jou het noodlot voor je duikvakantie: zeeziekte!

Iedereen kent wel de symptomen van zeeziekte. Eerst zit je nog in de ontkenning, zo van: nee, even wennen aan de beweging, ik ben niet zeeziek, het komt allemaal goed. Naarmate de reis langer duurt of de golven hoger worden, komen de eerste tekenen van zeeziekte. Tunnelvisie. Zweten. Een droge mond. Het lijkt alsof indrukken van buitenaf langzamer binnenkomen. Je wordt draaierig en misselijk. Dan wordt het tijd om naar de reling of een emmer te rennen en begint het overgeven. Dat duurt net zo lang tot je weer vaste grond onder de voeten hebt of tot het evenwichtsorgaan is gewend aan de beweging. Meestal ben je dan al een paar dagen op zee. Zeeziekte is niet levensbedreigend maar je voelt je wel heel erg beroerd en het belemmert je functioneren. Sommige mensen kunnen door zeeziekte niet op hun benen blijven staan.

Verschillende informatie

Technisch gezien is zeeziekte een bewegingsziekte, want je kunt het in elk bewegend object krijgen: auto’s, vliegtuigen of kermisattracties. De aandoening wordt veroorzaakt doordat je ogen en je evenwichtsorgaan verschillende informatie naar je hersenen sturen. Kort samengevat: als de wereld eruitziet alsof hij stilstaat maar je voelt dat hij beweegt, dan kun je daar misselijk van worden. Heel erg misselijk. Zeeziekte overkwam mij in Egypte: ik voelde me zo beroerd. Volgens de omstanders was ik ook letterlijk groen en geel. De schipper bood mij (voor vijf dollar natuurlijk) een pilletje aan dat het beter zou maken. Ik was bereid om alles te nemen, als die intense misselijkheid maar ophield. Het was een wondermiddel, binnen no-time was ik weer mezelf en ik heb prachtige duiken gemaakt. Ik heb mezelf toen beloofd dat ik nooit meer zonder anti-zeeziekte tabletten op pad zou gaan.

Dramanine is een krachtig anti-misselijkheid en anti-braakmiddel, maar de bijwerkingen zijn ook heftig.

Met deze ervaring op zak werd ik later arts bij de Koninklijke Marine, en ook daar werden mensen zeeziek. Aan het begin van een lange zeereis werd ik belachelijk gemaakt door mijn collega’s, maar toen in de Golf van Biskaje de golven meer dan acht meter hoog werden en ongeveer veertig procent van de bemanning ziek op kooi lag, kon ik dankzij medicijnen nog blijven werken.

Versuffend

Dit klinkt bijna als een reclame voor zeeziektetabletten. Want ze werken erg goed. Zeker als je de tabletten enkele uren inneemt voordat je gaat varen, kunnen ze echt het verschil maken. In combinatie met duiken zitten er wel risico’s aan die ik nog niet kende toen ik dat pilletje in Egypte nam. Met de kennis die ik nu op zak heb, had ik de duiken toen niet gemaakt. Medicijnen tegen zeeziekte hebben allemaal invloed op het evenwichtsorgaan en de meeste werken in min of meerdere mate versuffend. Nu is een langere reactietijd niet zo’n probleem, behalve als je moet autorijden. Of duiken. Voor de bijwerkingen maakt het een groot verschil welk medicijn je gebruikt. In Nederland zijn cinnarizine en scopolamine te koop. Dat laatste is als pleister achter het oor een gebruiksvriendelijke methode die heel lang werkt. Beide middelen hebben doorgaans weinig bijwerkingen, maar in sommige gevallen zijn bijwerkingen wel een reden om een ander middel te proberen. Gebruik dit medicijn eerst op het droge (bijvoorbeeld thuis al), om te ervaren hoe jouw lichaam hierop reageert.

Cinnarizine en scopolamine zijn voldoende wetenschappelijk onderzocht en lijken veilig voor het duiken. De sufheid die deze middelen veroorzaken valt erg mee – hoewel je er dus niet zomaar het verkeer mee in mag! Er is geen (bewezen) verhoogd risico voor decompressieziekte of gevoeligheid voor zuurstof. Dat laatste is alleen in proefdieren onderzocht, waarbij de kanttekening geldt dat mensen geen proefdieren zijn. Daarom is mijn advies om bij het gebruik van deze middelen alsnog rekening te houden met een (licht) verhoogde gevoeligheid voor zuurstof, en met nitrox zeker niet boven de aanbevolen PO₂ van 1.5 te gaan (NOB-opleiding nitrox). Je moet de tabletten of pleisters zeker enkele uren voor vertrek innemen of opplakken om er baat van te hebben. Maar wat nou als je – net als ik al die jaren geleden – op de boot bent en de schipper geeft je een tablet waarvan je niet weet wat het is?

Dramanine

Buiten Nederland wordt dimenhydrinaat (merknaam Dramanine of Dramenex) veel gebruikt tegen zeeziekte. Ook in ons land wordt het in toenemende mate voorgeschreven en het is te koop als zelfzorgmedicijn bij (online) drogisten. Dit was ook het wondermiddel dat ik in Egypte kreeg. Het is een krachtig anti-misselijkheid en anti-braakmiddel, maar de bijwerkingen zijn ook heftig. Vooral slaperigheid, maar bijvoorbeeld ook een droge mond of plasklachten. Uit onderzoek (voor de liefhebber: Taylor et al. Pharmacotherapy 2000;20(9):1051–1054) blijkt dat Dramanine de mentale capaciteiten van duikers op diepte fors beperkt. Veel andere middelen, zoals cyclizine of chloorfeniramine, zijn niet goed wetenschappelijk onderzocht maar werken waarschijnlijk net zoals Dramanine of Dramenex erg versuffend.

Daarmee loop je als duiker een groot risico. Want een verminderd beoordelingsvermogen tijdens de duik kan levensgevaarlijk zijn, ook omdat duikers als gevolg van de waterdruk op diepte toch al een langere reactietijd hebben. Dit risico is denk ik te voorkomen. Als je weet dat je gevoelig bent voor bewegingsziekte kun je al veel doen. In een auto helpt het om voorin te zitten (zodat je meer zicht hebt op de beweging). Op een boot helpt het als je de horizon kunt zien of op een plek gaat zitten waar de deining minder is. Vaak is dat benedendeks of achterin. En je kunt de in Nederland verkrijgbare medicijnen vooraf innemen. Bij het opstaan is vaak lang genoeg vóór een duik om er baat van te hebben. Om de kosten hoef je het niet te laten, want voor iets meer dan € 3,00 heb je een doosje voor de hele (duik)vakantie. Maar als je net als ik groen en geel ziet van de zeeziekte en je bereid bent om een onbekende pil van een Egyptenaar in te nemen, dan moet je daarna misschien niet gaan duiken. Want de bijwerkingen van medicijnen zijn soms onvoorspelbaar. Zeker in combinatie met andere medicijnen. Onder water kan dat levensgevaarlijk zijn.

Primatour

Cinnarizine en Primatour zijn twee bekende medicijnen tegen reisziekte. Ze zijn zonder voorschrift verkrijgbaar bij de apotheek of drogist. Cinnarizine wordt onder deze naam verkocht in de vorm van tabletten van 25 milligram. Het blokkeert in de hersenen de prikkels van het braakcentrum en is op die manier efficiënt om duizeligheid en misselijkheid te bestrijden. Primatour is een combinatie van cinnarizine en chloorcyzlizine. Het is een zeer bekend medicijn tegen reisziekte. Een tabletje bevat 12,5 milligram cinnarizine en 25 milligram chloorcyzlizine. Dat laatste is een kortwerkend middel tegen allergieën. Hierbij onderdrukt het ook de functie van het evenwichtsorgaan, en vermindert het klachten als misselijkheid en duizeligheid.